Xuất bản thông tin Xuất bản thông tin

Virus hợp bào hô hấp (RSV) - mối đe dọa hàng đầu gây viêm phổi và suy hô hấp ở trẻ nhỏ cũng như người cao tuổi - đang bước vào giai đoạn hoạt động mạnh trong năm.

Dù lưu hành quanh năm, loại virus nguy hiểm này thường gia tăng đột biến vào mùa mưa và giai đoạn giao mùa, dẫn đến số ca nhập viện tăng cao, đặc biệt ở trẻ dưới 2 tuổi. Trong bối cảnh chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, các chuyên gia y tế cảnh báo cần chủ động phòng ngừa, trong đó tiêm vắc xin được coi là giải pháp hiệu quả và bền vững nhất.

Triển khai tiêm vắc xin phòng RSV cho thai phụ tại Hệ thống tiêm chủng VNVC. Ảnh: Phong Lan

Mối nguy hiểm âm thầm

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hầu hết trẻ em đều nhiễm RSV ít nhất một lần trước 2 tuổi. Virus RSV tồn tại dưới hai phân nhóm chính là RSV-A và RSV-B, cả hai đều có thể gây nhiễm trùng đường hô hấp trên và dưới. Trung bình, cứ 100 trẻ dưới 6 tháng tuổi thì có 2 - 3 trẻ phải nhập viện vì RSV, trong đó trẻ sinh non hoặc nhẹ cân có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

Một trường hợp suy hô hấp cấp tiến triển (ARDS) do RSV vừa được các bác sĩ tại khoa Sơ sinh, Bệnh viện Đa khoa Đức Giang điều trị thành công, đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về mức độ nguy hiểm của loại virus tưởng chừng quen thuộc này. Bệnh nhi là một trẻ sơ sinh mới 32 ngày tuổi, sinh non ở tuần thứ 36, nặng 2.300 gram. Khi nhập viện, trẻ trong tình trạng suy hô hấp nhanh, toan hô hấp nặng kèm suy tuần hoàn, đối mặt với nguy cơ tử vong rất cao.

Ban đầu, trẻ được hỗ trợ thở ôxy và chuyển sang thở máy không xâm nhập. Tuy nhiên, chỉ sau ba ngày, tình trạng xấu đi nhanh, buộc phải đặt ống nội khí quản và thở máy xâm nhập. Dù đã tối ưu máy thở, phổi vẫn giãn nở kém, khí máu cho thấy toan hô hấp nặng. Trước nguy cơ đe dọa tính mạng, bác sĩ quyết định sử dụng thở máy tần số cao (HFO) - kỹ thuật hồi sức hiện đại dành cho ca nguy kịch. May mắn, sau hơn một ngày, phổi bệnh nhi cải thiện rõ, các chỉ số dần ổn định. Trẻ được chuyển về thở máy thường, cai máy sau bảy ngày và hồi phục hoàn toàn sau hơn hai tuần điều trị tích cực.

Không chỉ riêng tại Bệnh viện Đa khoa Đức Giang, các bệnh viện lớn như Nhi Trung ương, Nhi đồng 1 (thành phố Hồ Chí Minh) trung bình mỗi năm tiếp nhận hàng nghìn ca viêm phổi nặng do RSV, chiếm tỉ lệ rất cao trong tổng số bệnh nhi điều trị nội trú. Số ca bệnh thường gia tăng vào mùa mưa và khi thời tiết bước vào giai đoạn chuyển mùa. Nghiên cứu cho thấy hơn 80% trẻ cần nhập viện hoặc can thiệp y tế do RSV là dưới 18 tháng tuổi. Trong nhiều trường hợp, trẻ có thể để lại di chứng lâu dài như hen suyễn, thở khò khè kéo dài, suy giảm chức năng phổi, ảnh hưởng đến phát triển thể chất và trí tuệ.

“RSV là nỗi lo thường trực của các bậc cha mẹ có con nhỏ, đồng thời cũng là thách thức lớn cho các bác sĩ bởi diễn tiến bệnh thay đổi nhanh. Có trẻ hôm nay chỉ sốt nhẹ nhưng hôm sau đã khó thở, thậm chí phải thở máy. Những dấu hiệu cảnh báo mà các bậc phụ huynh cần lưu ý là sốt cao dai dẳng, thở nhanh, khò khè, rút lõm ngực và ho nặng” - PGS.TS Nguyễn Thị Diệu Thúy, Trưởng khoa Nhi (Bệnh viện Đại học Y Hà Nội) chia sẻ.

Không chỉ đe dọa trẻ nhỏ, RSV còn đặc biệt nguy hiểm với người lớn tuổi, nhất là những người từ 60 tuổi trở lên có bệnh nền như bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), tiểu đường, tim mạch, béo phì, suy thận. Virus này có thể làm trầm trọng các bệnh lý nền, tăng nguy cơ nhập viện kéo dài, chăm sóc hồi sức tích cực và tử vong. RSV còn liên quan đến việc gia tăng đột ngột các biến cố tim mạch như đột quỵ thiếu máu não, suy tim, với tỉ lệ nhập viện có thể tăng gấp 4 - 8 lần trong giai đoạn nhiễm cấp tính.

“Lá chắn miễn dịch” cho người già và trẻ nhỏ

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có 3,6 triệu ca nhập viện và khoảng 100.000 ca tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi vì RSV, gần một nửa trong số đó là trẻ dưới 6 tháng tuổi. Điều đáng nói là miễn dịch tự nhiên sau khi nhiễm RSV không bền vững.

Trước thực tế đó, bác sĩ Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC cho biết, từ lâu nay, các chuyên gia nhi khoa, hô hấp trên toàn thế giới đã khẳng định sự nguy hiểm của virus hợp bào hô hấp RSV. Đây là loại vi rút hàng đầu gây viêm phổi, viêm phế quản, viêm tiểu phế quản, suy hô hấp nghiêm trọng khiến trẻ nhỏ và người cao tuổi phải nhập viện. Chính vì vậy, các nhà khoa học, các tập đoàn dược phẩm vắc xin đã không ngừng “chạy đua” trong cuộc chiến chống lại RSV để nghiên cứu và phát triển vắc xin phòng ngừa.

Từ cuối tháng 9-2025, lần đầu tiên Việt Nam triển khai tiêm vắc xin phòng RSV do Tập đoàn Pfizer (Mỹ) sản xuất. Vắc xin này được thiết kế đặc biệt để bảo vệ hai nhóm đối tượng dễ tổn thương nhất, đó là phụ nữ mang thai (từ tuần 24 đến 36 của thai kỳ) và người cao tuổi từ 60 trở lên. Với thai phụ, chỉ một mũi tiêm duy nhất đã có thể truyền kháng thể thụ động từ mẹ sang con, giúp trẻ sơ sinh có “lá chắn miễn dịch” vững vàng trong 6 tháng đầu đời - thời điểm dễ mắc RSV nhất. Ở người lớn tuổi, vắc xin giúp giảm gần 89% nguy cơ mắc nhiễm trùng hô hấp dưới do RSV trong năm đầu sau tiêm.

Tính đến tháng 9-2025, vắc xin RSV đã được phê duyệt sử dụng tại hơn 60 quốc gia và đưa vào chương trình tiêm chủng quốc gia ở nhiều nước, sử dụng cho phụ nữ mang thai, người cao tuổi và người có bệnh nền. Đây là loại vắc xin sử dụng công nghệ protein tái tổ hợp hiện đại, nhắm trực tiếp vào hai chủng nguy hiểm là RSV-A và RSV-B. Các nghiên cứu lâm sàng và đánh giá từ các tổ chức y khoa trên thế giới như Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC), Hội Sản phụ khoa Mỹ (ACOG) đều khẳng định, vắc xin này an toàn với thai phụ, thai nhi và người cao tuổi.

Trong khi chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho virus RSV, vắc xin chính là tấm “lá chắn” mạnh mẽ nhất, giúp bảo vệ các nhóm dễ tổn thương như trẻ nhỏ và người cao tuổi. Việc triển khai vắc xin RSV tại Việt Nam thể hiện nỗ lực chủ động phòng bệnh, góp phần giảm thiểu tỉ lệ tử vong và gánh nặng y tế.

(Nguồn: hanoimoi.vn)

Huyền Thị Lê