Xuất bản thông tin Xuất bản thông tin

Sinh non là sinh trước 37 tuần tuổi thai. Sinh non là nguyên nhân mắc bệnh, tử vong hàng đầu ở trẻ sơ sinh. Đáng lo ngại, trẻ sinh non thường có nguy cơ mắc các hội chứng suy hô hấp cấp và viêm phổi, mắc bệnh truyền nhiễm, làm tăng nguy cơ tử vong.

Chăm sóc trẻ sơ sinh non tháng tại Bệnh viện Phụ sản Hà Nội.

Ngày thế giới vì trẻ sinh non được Tổ chức phi lợi nhuận European Foundation for the Care of Newborn Infants (EFCNI) và các tổ chức cha mẹ châu Âu lựa chọn và tổ chức lần đầu tiên vào ngày 17/11/2008. Từ đó đến nay, có hơn 100 quốc gia trong đó có Việt Nam cùng nhau tham gia với các hoạt động và cam kết hạn chế tình trạng sinh non và cải thiện công tác hỗ trợ trẻ sinh non và gia đình của họ.

Năm 2025, Đại hội đồng Y tế thế giới đã chính thức đưa Ngày thế giới vì trẻ sinh non vào lịch hoạt động của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) với lời kêu gọi toàn cầu "Khởi đầu vững chắc, tương lai tươi sáng cho trẻ sinh non". Thông điệp này nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng về phòng ngừa nguy cơ sinh non từ những nguyên nhân có thể phòng tránh được, đồng thời đẩy mạnh sự chăm sóc hỗ trợ y tế, xã hội để trẻ sinh non được sống khỏe mạnh và phát triển toàn diện.

Sinh non chiếm 19% mô hình bệnh tật

Theo thông tin từ Bộ Y tế, hàng năm, ước tính có khoảng 15 triệu trẻ sinh non trên thế giới, hay cứ 10 trẻ ra đời thì có 1 trẻ sinh non. Tại Việt Nam, ước tính hàng năm có khoảng 103.500 trẻ sinh non và 17.000 trẻ tử vong trong vòng 28 ngày sau khi sinh và tỷ lệ trẻ sinh non, nhẹ cân chiếm 19% trong mô hình bệnh tật của trẻ sơ sinh. Tỷ lệ tử vong sơ sinh chiếm 60% trong trẻ em dưới 5 tuổi và 71% trẻ tử vong dưới 1 tuổi.

Những nguyên nhân chính gây tử vong ở trẻ sơ sinh là do sinh non, nhẹ cân, ngạt, chấn thương trong khi sinh, dị tật và các bệnh nhiễm khuẩn, trong đó nguyên nhân do sinh non, nhẹ cân chiếm tới 25%.

Trẻ sinh non phải đối mặt nhiều rủi ro sức khỏe nghiêm trọng và hậu quả lâu dài do hệ hô hấp của trẻ chưa phát triển đầy đủ, dẫn đến nguy cơ mắc các bệnh lý như hội chứng suy hô hấp cấp và viêm phổi, điều này có thể đe dọa tính mạng của trẻ. Hơn nữa, hệ miễn dịch còn yếu khiến trẻ dễ mắc bệnh truyền nhiễm, làm tăng nguy cơ tử vong và các biến chứng nghiêm trọng.

Việt Nam đã có nhiều nỗ lực để giảm tử vong mẹ, giảm tử vong trẻ em, giảm suy dinh dưỡng trẻ em. Cụ thể, từ năm 2015 đến năm 2023, chỉ số tỷ suất tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi giảm từ 22,1‰ xuống còn 18,2‰; ở trẻ em dưới 1 tuổi giảm từ 14,7‰ xuống còn 12,1‰; ở trẻ sơ sinh giảm từ 12‰ xuống còn 9,8‰. Nhiều cơ sở y tế của Việt Nam, trong đó có Bệnh viện Phụ sản Hà Nội của ngành y tế Hà Nội đã chăm sóc, điều trị, nuôi dưỡng thành công nhiều trẻ sơ sinh non tháng, cân nặng dưới 500gr, phát triển bình thường về thể chất, trí tuệ.

Với 103.500 trẻ sinh non và 17.000 trẻ tử vong trong vòng 28 ngày sau khi sinh mỗi năm, vì vậy, dự phòng giảm nguy cơ sinh non thật sự cần thiết và cần được ưu tiên trong các chiến lược về chăm sóc sức khỏe. Việt Nam đang tích cực thực hiện các giải pháp, các can thiệp chuyên môn để giảm tử vong sơ sinh, trong đó đặc biệt chú trọng đến giảm tử vong trẻ sơ sinh nhẹ cân/non tháng.

Dự phòng và can thiệp cho trẻ sinh non

Nhiều trường hợp sinh non có thể được ngăn ngừa hoặc giảm thiểu rủi ro thông qua các biện pháp dự phòng và can thiệp kịp thời. Theo WHO, với chăm sóc thích hợp, hơn 75% trẻ sinh non có thể sống sót và phát triển khỏe mạnh.

Các biện pháp dự phòng không hoàn toàn phòng được sinh non nhưng có thể giảm một cách đáng kể số bà mẹ có nguy cơ sinh non và chăm sóc sức khỏe trước và trong thai kỳ đóng vai trò quan trọng.

Phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ cần tiếp cận dịch vụ khám và tư vấn tiền sản, bao gồm sàng lọc, tư vấn các vấn đề liên quan đến mang thai và sinh đẻ nhằm giảm thiểu rủi ro và bảo đảm phụ nữ khi mang thai có sức khỏe tốt nhất. Dinh dưỡng hợp lý, kết hợp với lối sống lành mạnh như tránh xa thuốc lá và rượu, cùng việc giảm căng thẳng, sẽ giúp bảo vệ sức khỏe mẹ và thai nhi. Ngoài ra, tuân thủ lịch khám thai định kỳ là cần thiết để theo dõi sự phát triển của thai nhi và phát hiện kịp thời những bất thường. Nếu có dấu hiệu nguy cơ sinh non, bác sĩ sẽ đề xuất các biện pháp can thiệp thích hợp. Bên cạnh đó, việc phát hiện và điều trị các bệnh lý như tiểu đường thai kỳ và cao huyết áp cũng cần được thực hiện chặt chẽ nhằm ngăn ngừa biến chứng. Phụ nữ nên tránh sinh con quá gần nhau, với khoảng cách tối thiểu 18 tháng giữa các lần sinh để cơ thể có thời gian hồi phục. Những biện pháp dự phòng này không chỉ giúp giảm nguy cơ sinh non mà còn góp phần đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và con.

Chăm sóc trẻ sinh non/nhẹ cân bằng phương pháp Kangaroo – chăm sóc da kề da. Phương pháp này giúp giữ ấm cho trẻ sinh non, đồng thời giúp điều hòa nhịp tim và nhịp thở. Theo các nghiên cứu của WHO, chăm sóc da kề da có thể giảm nguy cơ tử vong của trẻ sinh non tới 50% và tăng cường khả năng bú mẹ.

Nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ vì sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tốt nhất cho trẻ sinh non, giúp tăng cường hệ miễn dịch và giảm nguy cơ nhiễm trùng. Các chuyên gia khuyến nghị nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu và tiếp tục kết hợp ăn bổ sung đủ dưỡng chất phù hợp lứa tuổi đến khi trẻ đủ 2 tuổi.

Trẻ sinh non cần được theo dõi thường xuyên để phát hiện và điều trị kịp thời các biến chứng, chẳng hạn như các vấn đề về hô hấp, tim mạch, mắt và hệ thần kinh. Đối với trẻ quá non tháng, cần phải được chăm sóc và điều trị tại các cơ sở y tế chuyên khoa, với sự hướng dẫn của các chuyên gia.

Nguồn: Sở Y tế Hà Nội Khởi đầu vững chắc, tương lai tươi sáng cho trẻ sinh non

Huyền Thị Lê