Phát triển dược liệu bền vững góp phần nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống đồng bào các dân tộc, đồng thời mở ra hướng đi mới cho kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, gắn với bảo tồn thiên nhiên và tri thức bản địa.

Theo thống kê của ngành Y tế, nhu cầu dược liệu hiện ở mức 80.000 - 100.000 tấn mỗi năm, trong đó gần 70% phải nhập khẩu. Việt Nam có nguồn tài nguyên dược liệu phong phú với hơn 5.000 loài cây thuốc, nhiều loài có thể khai thác trong tự nhiên và trồng để chủ động nguồn nguyên liệu.

Việc phải nhập khẩu nhiều xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Dù có tiềm năng lớn, Việt Nam vẫn chưa chủ động được nguồn nguyên liệu trong nước. Thị trường ngày càng mở rộng nhưng chưa hình thành nhiều vùng nguyên liệu lớn, ổn định và bền vững.

Từ năm 2013, Quy hoạch tổng thể phát triển dược liệu Việt Nam đến năm 2030 đã được ban hành. Đảng và Nhà nước đã có nhiều chủ trương, chính sách thúc đẩy phát triển lĩnh vực này. Công tác phát triển dược liệu từng bước được chú trọng, tạo ra nhiều thành tựu đáng ghi nhận.

Tuy nhiên, để giảm phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu, cần đẩy mạnh xây dựng các vùng khai thác bền vững, vùng trồng dược liệu tập trung, áp dụng kỹ thuật theo tiêu chuẩn GACP hoặc hữu cơ nhằm bảo đảm chất lượng. Đồng thời cần tăng cường nghiên cứu giống, ứng dụng công nghệ sinh học để nâng cao chất lượng và chủ động nguồn giống.

Việc ứng dụng khoa học - công nghệ trong canh tác, xây dựng vùng trồng đặc trưng theo vùng miền sẽ tạo lợi thế cạnh tranh. Cần phát triển các chuỗi liên kết từ nông dân - hợp tác xã - doanh nghiệp - nhà khoa học nhằm bảo đảm đầu ra ổn định và gia tăng giá trị.

Song song đó, các chính sách hỗ trợ vốn, kỹ thuật, chế biến và xuất khẩu sẽ tạo động lực cho sản xuất dược liệu trong nước. Khi thực hiện đồng bộ, Việt Nam có thể nâng tỷ lệ dược liệu sản xuất nội địa, giảm nhập khẩu, khai thác hiệu quả tiềm năng tài nguyên, bảo tồn nguồn gen quý và gia tăng giá trị kinh tế cho ngành.

Việt Nam có nguồn tài nguyên dược liệu phong phú với hơn 5.000 loài cây thuốc.

Có khoảng 60 - 70 vùng trồng dược liệu đạt chuẩn GACP - WHO

PGS. TS Phạm Thanh Huyền - Giám đốc Trung tâm Tài nguyên Dược liệu, Viện Dược liệu - cho biết: Hiện cả nước có khoảng 60 - 70 vùng trồng dược liệu tập trung đạt chứng nhận GACP - WHO (Good Agricultural and Collection Practices). Các vùng này phân bố chủ yếu ở Tây Bắc, Tây Nguyên, Bắc Trung Bộ và Đông Nam Bộ, lựa chọn dựa trên đặc điểm thổ nhưỡng, khí hậu, nguồn nước và tiềm năng phát triển dược liệu sạch.

Quy trình giám sát và duy trì tiêu chuẩn GACP - WHO gồm nhiều bước: lựa chọn giống, đất trồng, kỹ thuật canh tác, phòng trừ sâu bệnh, thu hái đúng giai đoạn, đến bảo quản và sơ chế.

Cục Quản lý Y, Dược cổ truyền (Bộ Y tế) là đơn vị quản lý và cấp chứng nhận GACP. Viện Dược liệu tham gia công tác đánh giá chuyên môn. Bộ Y tế thường xuyên kiểm tra, giám sát theo quy định hiện hành.

Việc kiểm soát chặt chẽ giúp các vùng nguyên liệu duy trì chất lượng ổn định, an toàn, đáp ứng yêu cầu xuất khẩu và góp phần xây dựng uy tín cho dược liệu Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Lễ phát động trồng cây dược liệu dưới tán rừng năm 2025 tại xã Tam Thái tỉnh Nghệ An.

Nâng tầm thương hiệu "Dược liệu Việt Nam"

Theo PGS.TS Phạm Thanh Huyền, để nâng cao giá trị thương hiệu "Dược liệu Việt Nam" trên thị trường khu vực và quốc tế, cần tập trung vào nguồn gốc và chất lượng, ưu tiên khai thác và phát triển các nguồn gen bản địa có giá trị y tế và kinh tế cao. Dược liệu phải được khai thác bền vững, trồng và thu hái theo chuẩn GACP - WHO để bảo đảm an toàn, hiệu quả, tạo niềm tin cho người tiêu dùng và đối tác.

Cùng với đó, cần đẩy mạnh chế biến sâu để tạo ra các sản phẩm giá trị gia tăng như tinh dầu, cao dược liệu, trà thảo mộc, thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thuốc từ dược liệu… phù hợp nhu cầu thị trường quốc tế. Truy xuất nguồn gốc và minh bạch chuỗi cung ứng cũng là yếu tố quan trọng nhằm chứng minh xuất xứ và tăng sức cạnh tranh.

Xây dựng câu chuyện thương hiệu gắn với văn hóa bản địa, truyền thống y học cổ truyền Việt Nam sẽ tạo sự khác biệt cho dược liệu nội địa so với hàng nhập khẩu. Đồng thời cần đẩy mạnh truyền thông, xúc tiến thương mại, tham gia hội chợ quốc tế và tăng cường liên kết giữa nông dân - hợp tác xã - doanh nghiệp - nhà khoa học để phát triển bền vững, nâng tầm thương hiệu "Dược liệu Việt Nam" trên thị trường khu vực và thế giới.

(Nguồn: suckhoedoisong.vn)