Cấp cứu y tế là hoạt động nhằm can thiệp nhanh, kịp thời để cứu sống, hồi phục chức năng sống, hạn chế di chứng lâu dài cho nạn nhân. Khoảng thời gian một giờ đầu tiên sau khi bị tai nạn được coi là “giờ vàng” để cấp cứu nạn nhân. Tuy nhiên, thực tế tại Việt Nam, rất nhiều trường hợp, khoảng thời gian “giờ vàng” này chưa được tận dụng triệt để.

Theo một nghiên cứu của Bệnh viện Quân y 103, chỉ có 63,8% nạn nhân tai nạn giao thông được chuyển đến bệnh viện trong 6 giờ đầu, số còn lại đến sau 6 giờ, trong đó có 8,2% đến bệnh viện sau 72 giờ.

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khuyến cáo, yếu tố quan trọng nhất là cấp cứu cho người bị thương càng sớm càng tốt. Hầu hết tử vong xảy ra trong những giờ đầu tiên sau tai nạn do hệ thống hô hấp bị ảnh hưởng, đường thở bị tắc hoặc do bị mất nhiều máu, tất cả những vấn đề này đều có thể xử trí được nhờ sơ, cấp cứu. Nếu được sơ, cấp cứu kịp thời, nạn nhân tai nạn giao thông có thể giảm đáng kể tỷ lệ tử vong cũng như những biến chứng, chấn thương.

Trong hầu hết trường hợp, việc đầu tiên khi cần sơ cứu là cần phải kiểm soát được đường hô hấp cho bệnh nhân, làm đường thở được lưu thông. Nếu đường thở bị tắc nghẽn do đất, cát, răng giả, đờm dãi... thì phải dùng tay móc ra. Tránh tập trung quá đông người vì sẽ làm cho bệnh nhân càng khó thở hơn. Cụ thể:

Với người bị thương nhẹ: có biểu hiện tỉnh táo, không chảy máu, không có vết thương hở và tự đứng dậy được thì cần phải nằm nghỉ ngơi, sau đó đến cơ sở y tế kiểm tra.

Nếu bệnh nhân bị chảy máu: phải cầm máu tại chỗ bằng cách dùng tay hay khăn hoặc một cục bông ấn chặt vào vết thương. Động tác này rất đơn giản nhưng cầm máu hiệu quả.

Nạn nhân tổn thương mạnh ở xương: như gãy xương, tay, chân, cổ, lưng... thì phải cố định chỗ gãy. Gãy chi trên thì nên lấy khăn làm máng treo tay, nếu là chi dưới thì phải nẹp rồi mới đưa đi bệnh viện. Trong quá trình di chuyển tránh gây chuyển động mạnh.

Người bị thương nặng: trong tình trạng hôn mê thì nên tiến hành sơ cứu theo lần lượt 3 bước: khai thông đường thở, phải làm bệnh nhân thở được bằng nhiều biện pháp như hà hơi, hồi sức, hô hấp nhân tạo; kiểm tra nhịp tim, xoa bóp tim và lồng ngực nếu cần thiết rồi chuyển ngay đến cơ sở y tế gần nhất.

Khi sơ cứu nạn nhân bị tai nạn giao thông lưu ý, không bế xốc hay bế gập nạn nhân lại mà cần hai đến ba người nâng nạn nhân lên ván cứng, đưa đến chỗ an toàn, gọi xe cứu thương hoặc chuyển ngay đến bệnh viện gần nhất. Cần lưu ý không được lấy, bỏ bất cứ một dị vật nào ở da đầu và xương sọ. Nếu bị vật nhọn đâm vào cơ thể, nhất là ngực, bụng, tuyệt đối không được rút ra, vì các vật đó có tác dụng bịt mạch máu. Không dùng tay nâng đầu lên cao làm gập cổ người bị nạn, có thể gây tổn thương cột sống cổ. Đồng thời, không di chuyển người bị nạn khỏi hiện trường khi chưa cố định các chi bị gãy hoặc đưa nạn nhân lên ván cứng. Không di chuyển người bị nạn bằng xe đạp hoặc xe gắn máy vì có nhiều trường hợp bị gãy cột sống cổ, tử vong trước khi vào viện vì liệt hô hấp. Tùy từng điều kiện, hoàn cảnh, nếu không thể gọi cấp cứu 115, cần chở nạn nhân bằng ô tô hoặc các phương tiện bảo đảm khác như công nông, xe lam,... tới bệnh viện hoặc các trung tâm y tế gần nhất.

Sơ cấp cứu ban đầu là một trong những hoạt động truyền thống của Hội Chữ thập đỏ Việt Nam cũng như của phong trào Chữ thập đỏ, Trăng lưỡi liềm đỏ Quốc tế; đã được quy định trong Luật Hoạt động chữ thập đỏ năm 2008 và là một trong những hoạt động trọng tâm, chiến lược của Hội Chữ thập đỏ Việt Nam.

Căn cứ Thông tư số 17/2014/TT-BYT của Bộ Y tế ban hành ngày 2/6/2014 về việc cấp giấy phép hoạt động đối với trạm, điểm sơ cấp cứu thập đỏ và việc huấn luyện sơ cấp cứu chữ thập đỏ, mới đây Hội Chữ thập đỏ Việt Nam đã tiến hành chuẩn hóa chương trình và bộ tài liệu huấn luyện Sơ cấp cứu Chữ thập đỏ; đã được Bộ Y tế chính thức phê duyệt và ban hành. Bộ tài liệu huấn luyện Sơ cấp cứu Chữ thập đỏ với mục tiêu chuẩn hóa công tác huấn luyện, đào tạo sơ cấp cứu, góp phần phổ biến kiến thức và kỹ năng sơ cấp cứu cho cộng đồng để người dân có thể tự cứu mình và hỗ trợ người khác trong những trường hợp khẩn cấp sẽ được áp dụng thống nhất trong hệ thống Hội Chữ thập đỏ 63 tỉnh, thành phố và các Trung tâm/cơ sở huấn luyện sơ cấp cứu Chữ thập đỏ.

Thống kê của Hội Chữ thập đỏ Việt Nam, đến hết năm 2018, toàn Hội có trên 400 trạm, điểm sơ cấp cứu Chữ thập đỏ được ngành y tế cấp phép hoạt động; trung bình mỗi năm trang bị kiến thức và kỹ năng sơ cấp cứu cho khoảng 100.000 người. Hoạt động đào tạo và phát triển mạng lưới tập huấn viên, hướng dẫn viên và tình nguyện viên sơ cấp cứu trong hệ thống Hội được chú trọng. Hiện toàn Hội có 10 trung tâm/cơ sở huấn luyện sơ cấp cứu Chữ thập đỏ thuộc Trung ương Hội và các tỉnh, thành Hội.

Thống kê của Bộ Y tế năm 2018, cả nước có 1.226.704 trường hợp mắc tai nạn thương tích, trong đó có 9.745 trường hợp tử vong, chiếm tỉ lệ 0,73% so với tổng số mắc tai nạn thương tích. Tử vong do tai nạn giao thông cũng là nguyên nhân hàng đầu, chiếm 47,91%, tiếp theo là đuối nước 12,31%, tự tử 11,45%, tai nạn lao động 6,81%. Việt Nam là một trong số các nước có tỉ lệ tử vong do tai nạn thương tích cao trên thế giới. Nâng cao chất lượng sơ, cấp cứu được xác định là giải pháp quan trọng, góp phần giảm thiệt hại về người trong các vụ tai nạn giao thông.