Xuất bản thông tin Xuất bản thông tin

Phần lớn người mắc đái tháo đường không biết mình đang mang bệnh cho đến khi xuất hiện các biến chứng nghiêm trọng. Do vậy, khám tầm soát là cách đơn giản và hiệu quả nhất để phát hiện bệnh sớm, từ đó can thiệp kịp thời và ngăn ngừa những hậu quả đáng tiếc về sau.

Khám tầm soát, lấy máu xét nghiệm tiểu đường cho người dân. (Ảnh: BVCC)

Đái tháo đường (hay tiểu đường) là một trong những bệnh mạn tính phổ biến và có tốc độ gia tăng nhanh chóng tại Việt Nam cũng như trên toàn thế giới. Đây là một bệnh lý rối loạn chuyển hóa mạn tính, xảy ra khi cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc không sử dụng insulin hiệu quả, dẫn đến tăng đường huyết.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), đái tháo đường là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong sớm và tàn tật, đồng thời là gánh nặng lớn cho hệ thống y tế nếu không được kiểm soát hiệu quả.

Tại Việt Nam, tỷ lệ người mắc bệnh đái tháo đường đang gia tăng nhanh chóng. Bệnh không chỉ xuất hiện ở khu vực đô thị mà còn xuất hiện ở hầu khắp các khu vực từ miền núi, trung du đến đồng bằng. Bệnh gây nên nhiều tác hại cho sức khỏe, tàn phế, thậm chí tử vong bởi thường được chẩn đoán, điều trị muộn.

Hiện Việt Nam có khoảng 7 triệu người mắc đái tháo đường, trong đó có hơn 55% bệnh nhân đã có biến chứng, bao gồm 34% có biến chứng về tim mạch; 39,5% có biến chứng về mắt và biến chứng về thần kinh; 24% biến chứng về thận, làm tăng chi phí y tế và giảm chất lượng cuộc sống…

Theo các chuyên gia nội tiết, đái tháo đường thường diễn tiến âm thầm, không biểu hiện rõ ràng trong giai đoạn đầu. Nhiều người vẫn sinh hoạt bình thường mà không hay biết đường huyết của mình đang ở mức cao nguy hiểm. Chỉ đến khi xuất hiện các triệu chứng như mệt mỏi kéo dài, sụt cân không rõ nguyên nhân, tiểu nhiều, khát nước… thì mới biết, và lúc này, bệnh có thể đã gây tổn thương cho tim, thận, mắt hoặc hệ thần kinh.

Dấu hiệu nhận biết sớm bệnh đái tháo đường

Mặc dù bệnh thường diễn tiến âm thầm và có thể không gây triệu chứng rõ rệt trong giai đoạn đầu, nhưng theo khuyến cáo của Bệnh viện Nội tiết Trung ương, nếu chú ý, người dân có thể nhận ra những dấu hiệu sớm như:

Khát nước nhiều và đi tiểu thường xuyên. Đây là dấu hiệu phổ biến nhất. Khi đường huyết tăng cao, thận sẽ cố gắng đào thải lượng đường dư thừa qua nước tiểu, kéo theo nước từ cơ thể, khiến bạn khát nước liên tục, uống nước nhiều nhưng vẫn không đủ; đi tiểu nhiều lần, đặc biệt là ban đêm.

Cảm giác đói liên tục, đặc biệt sau khi ăn, bởi insulin hoạt động không hiệu quả khiến glucose không được chuyển vào tế bào để tạo năng lượng, dẫn đến cảm giác đói kéo dài, thèm ăn dù vừa mới ăn xong.

Sụt cân không rõ nguyên nhân: Mặc dù ăn nhiều hơn nhưng bạn lại bị giảm cân. Cơ thể bắt đầu phân hủy mỡ và cơ để lấy năng lượng thay thế cho glucose không được sử dụng đúng cách.

Mệt mỏi kéo dài: Tế bào không nhận đủ năng lượng từ glucose sẽ khiến bạn cảm thấy mệt mỏi, uể oải, thiếu tập trung.

Mờ mắt: Đường huyết cao có thể làm thay đổi hình dạng thủy tinh thể, khiến tầm nhìn bị mờ. Nếu không được kiểm soát, lâu dài có thể dẫn đến tổn thương võng mạc và mù lòa.

Vết thương lâu lành, dễ nhiễm trùng: Lượng đường trong máu cao gây tổn thương mạch máu và làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến vết thương nhỏ chậm lành; dễ bị viêm da, nhiễm trùng.

Tê bì, ngứa râm ran tay chân: Biến chứng thần kinh do đái tháo đường có thể gây tê bì, châm chích ở bàn tay, bàn chân; Cảm giác nóng rát, mất cảm giác.

Nhiễm nấm tái phát thường xuyên cũng là một cảnh báo đáng lưu ý.

Ai nên tầm soát mắc đái tháo đường?

Theo lý giải của các chuyên gia nội tiết, đái tháo đường từ lâu được coi là “kẻ giết người thầm lặng” bởi bệnh tiến triển âm thầm, ít triệu chứng rõ rệt trong giai đoạn đầu. Nhiều người bệnh khi có các biểu hiện lâm sàng một cách rõ rệt thì thời gian ủ bệnh đã kéo dài 8-9 năm. Điều này đồng nghĩa với việc, nhiều trường hợp khi chưa được chẩn đoán, đường huyết đã tăng cao kéo dài khoảng 5 năm – đủ để gây ra những biến chứng nguy hiểm nếu không được can thiệp kịp thời.

Thực tế cho thấy, không ít bệnh nhân chỉ tình cờ phát hiện mắc đái tháo đường trong những lần khám sức khỏe định kỳ. Đáng lo ngại hơn, nhiều người đến viện vì biến chứng mà không hề biết mình đã mắc bệnh. Điển hình như, có trường hợp bệnh nhân đến viện mắt khám đục thủy tinh thể nhưng xét nghiệm thấy có đường máu cao hoặc bị tê bì chân tay khi đi khám vì nghĩ là thoát vị đĩa đệm hay thoái hóa cột sống nhưng thực ra đây là biến chứng thần kinh do mắc đái tháo đường.

Nguy hiểm hơn cả là có một tỷ lệ không nhỏ bệnh nhân nhập viện trong tình trạng cấp cứu vì nhồi máu cơ tim hay đột quỵ nhưng khi xét nghiệm mới phát hiện ra mắc đái tháo đường.

Chính vì vậy, việc tầm soát bệnh đái tháo đường giúp phát hiện sớm cả những trường hợp chưa có triệu chứng hoặc ở giai đoạn tiền đái tháo đường – thời điểm việc điều chỉnh lối sống có thể giúp kiểm soát hoàn toàn tình trạng đường huyết mà chưa cần dùng thuốc.

Đối tượng nên tầm soát bao gồm người từ 40 tuổi trở lên; người thừa cân, béo phì, vòng eo lớn; người ít vận động thể lực; có người thân ruột thịt mắc đái tháo đường (bố, mẹ, anh, chị, em); phụ nữ từng bị đái tháo đường thai kỳ hoặc sinh con trên 4kg…

Người có yếu tố nguy cơ nên tầm soát đái tháo đường mỗi 6-12 tháng, kể cả khi không có triệu chứng. Các phương pháp tầm soát đái tháo đường bao gồm xét nghiệm đường huyết lúc đói, nghiệm pháp dung nạp đường (đo đường huyết sau 2 giờ uống 75g đường glucose) có thể thực hiện đơn giản, an toàn và nhanh chóng tại các cơ sở y tế.

Theo các chuyên gia y tế, việc hiểu đúng vì sao phải tầm soát bệnh đái tháo đường sẽ giúp mỗi người chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe cho bản thân và người thân. Không nên để đến khi có triệu chứng mới đi khám – bởi với bệnh mạn tính như đái tháo đường, phát hiện sớm bằng cách khám sức khỏe định kỳ chính là yếu tố quyết định để sống khỏe lâu dài.

Đái tháo đường có ba thể bệnh chính gồm type 1, type 2 và đái tháo đường thai kỳ. Type 1 thường xuất hiện sớm ở trẻ em hoặc người trẻ, do cơ thể không còn khả năng sản xuất insulin. Type 2 phổ biến hơn, thường gặp ở người trưởng thành, liên quan chặt chẽ đến lối sống ít vận động, chế độ ăn không hợp lý và thừa cân. Thai phụ cũng có thể mắc đái tháo đường trong thời kỳ mang thai, ảnh hưởng đến cả mẹ và thai nhi nếu không được quản lý chặt chẽ.

Nguồn: nhandan.vn

Huyền Thị Lê